ἡ Κωνσταντινούπολις ἐφλέγετο,

 Στὶς 13 Ἀπριλίου τοῦ 1204 οἱ Λατῖνοι τυχοδιῶκτες «σταυροφόροι»  εἰσβάλλουν στὴν Βασιλεύουσα ἐνῶ ὁ αὐτοκράτωρ Ἀλέξιος Δοῦκας ἐγκαταλείπει τὴν Πόλι στὰ χέρια τῶν βαρβάρων… 

«Ἐνῶ ἡ Κωνσταντινούπολις ἐφλέγετο, οἱ πολῖτες ποὺ εἶχαν καταφύγει στὴν Ἁγία τοῦ Θεοῦ Σοφία ἐπιχείρησαν νὰ ἐκλέξουν Αὐτοκράτορα … ὁ κλῆρος παρέδωσε τὴν ψυχορραγοῦσα βασιλεία στὸν Θεόδωρο Λάσκαρι, ποὺ ἀναγκαζόμενος μὲ τοὺς  Βαριάγους (μαχητὲς) νὰ ὑποχωρήσῃ, πέρασε ἀμυνόμενος ἀπὸ τὸν Βόσπορο στὴν Μικρὰ Ἀσία ἱδρύοντας τὸ βασίλειο στὴν Νίκαια, ἀπ’ ὅπου ὁρμῶντας 57 ἔτη μετὰ ὁ Μιχαὴλ Παλαιολόγος θὰ ἐλευθέρωνε τὴν Πόλι...» 

Ἔτσι ἡ Κωνσταντινούπολις, ποὺ ἐπὶ 900 ἔτη ἦταν ἀπόρθητη, μὲ θησαυροὺς ὁλοκλήρου τοῦ κόσμου ὡς κιβωτὸς τῶν σημαντικοτέρων ἔργων τῆς τέχνης καὶ τοῦ πνεύματος, κατέστη ἐπὶ τέσσερις ἡμέρες θῦμα βίας καὶ καταστροφῆς ἀπὸ τοὺς Φράγκους.  

Ὅσοι πολῖτες δὲν ἐσφαγιάσθησαν ἦταν δυστυχέστεροι τῶν νεκρῶν, καθὼς οἱ κατακτητὲς τοὺς κακοποιοῦσαν μὴ σεβόμενοι γυναῖκες, ἱερὰ καὶ τάφους. 

Ὁ ναὸς τῆς Ἁγίας Σοφίας ἐλεηλατήθη πλήρως καὶ τίποτε δὲν ἔμεινε ἀκέραιον. Τὰ περίχωρα τοῦ Βυζαντίου ἔσφυζαν ἀπὸ χιλιάδες γυμνοὺς κι ἀπελπισμένους ἀνθρώπους καὶ ὁ ὄχλος ποὺ δὲν εἶχε κάτι νὰ χάσῃ, συμμάχησε μὲ τοὺς εἰσβολεῖς ληστεύοντας καὶ ὑβρίζοντας ὅσους κατεῖχαν θέσεις καὶ τώρα ἐκλιπαροῦσαν γιὰ κάποιο ἄσυλο. 

Ὅσα ἀριστουργήματα τῆς ἀρχαιότητος κοσμοῦσαν τὶς πλατεῖες τῆς Βασιλεύουσας, μεταξὺ αὐτῶν ἔργα τοῦ Φειδία καὶ τοῦ Πραξιτέλους, παρεδόθησαν στοὺς χωνευτὲς προκειμένου νὰ κατασκευαστοῦν νομίσματα. 

Ἐπίσης ὅλες οἱ βιβλιοθῆκες πυρπολήθηκαν, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ καταστραφοῦν ὅσα ἀρχαῖα συγγράμματα ὑπῆρχαν ἐκεῖ αἰῶνες φυλαγμένα. 

Τέλος στὶς λεηλασίες ἔθεσε τέσσερις ἡμέρες μετὰ ἡ ἔκλειψις σελήνης ποὺ ἐνέπνευσε τρόμο στὶς -εὐτυχῶς- δεισιδαίμονες ψυχὲς τῶν ὄχλων, ὥστε ἄρχισε ἡ συγκέντρωσις τῶν ἀνυπολογίστου ἀξίας λαφύρων ἀπὸ τοὺς δυτικούς. 

Εἶναι βέβαιον ὅτι ἄν ἡ αὐτοκρατορία δὲν εἶχε ἀποδυναμωθῆ ἀντιμετωπίζουσα τὴν λαίλαπα τῶν Σταυροφόρων, ποὺ μὲ πρόσχημα τὴν δῆθεν ἀπελευθέρωσι τῶν ἁγίων τόπων ἀπὸ τοὺς μωαμεθανοὺς εἶχαν ἐπιχειρήσει ΠΕΝΤΕ σταυροφορίες κατὰ τῶν Βυζαντινῶν, δὲν θὰ κατώρθωναν ποτὲ νὰ ἁλώσουν τὴν Βασιλεύουσα οἱ μογγόλοι τὸ 1453. 

Τὸ 1204 λοιπὸν ξεκινᾶ ἡ περίοδος τῆς Φραγκοκρατίας-Ἑνετοκρατίας καὶ ὁ μεσαιωνικὸς Ἑλληνισμὸς παύει νὰ πρωταγωνιστῇ στὴν νοτιοανατολικὴ Εὐρώπη. Ἀνατέλλει ὅμως ὁ νεώτερος Ἑλληνισμὸς στὴν Ἤπειρο, στὴν Κρήτη καὶ στὴν Πελοπόννησο, ὅπου οἱ ἐντόπιοι κάτοικοι ὀνομάζουν τὸν Μιχαὴλ Ἄγγελο Κομνηνὸ Δοῦκα ὄχι βασιλέα τῶν Ρωμαίων, ἀλλὰ αὐθέντη ὅλης τῆς Ἑλλάδος. 

Τόσο ἰσχυροποιεῖται ἡ συνείδησις τοῦ Ἑλληνισμοῦ ὥστε οἱ ἱστορικοὶ καὶ λόγιοι τῆς περιόδου (Χαλκοκονδύλης, Γεμιστός, Φραντζῆς κ.ἄ.) ὀνομάζουν τοὺς κατοίκους ὄχι Ρωμαίους, ἀλλὰ Ἕλληνες. 

Ὅπως γράφει ὁ ἀξιοπιστώτερος τῶν δυτικῶν ἱστορικῶν γάλλος Rambaud «τὸ Βυζάντιο ἔσωσε τὴν Εὐρώπη, καθὼς δίχως τοὺς συνεχεῖς ἀμυντικοὺς πολέμους ποὺ διεξήγαγε ἀδιακόπως, οἱ Ἄραβες θὰ περνοῦσαν τὸν Βόσπορο καὶ οἱ τοῦρκοι θὰ πλημμύριζαν τὴν ἀνατολικὴ Εὐρώπη ἀφικόμενοι ὣς τὸν Τίβερη καὶ τὸν Ἄλβιο ποταμὸ ἐνῶ δὲν ἔφθασαν παρὰ μέχρι τὴν Βιέννη. Ὁ μεσαιωνικὸς Ἑλληνισμός» συνεχίζει ὁ ἱστορικός, «ἔσωσε τὴν ἀνατολικὴ Εὐρώπη ἀπὸ τὴν ἐσχάτη ἐρήμωσι καὶ ἀπὸ τὴν βαρβαρότητα τὴν Σερβία, τὴν Βουλγαρία, τὴν Κροατία, τὴν Οὑγγαρία καὶ τὴν Ρωσία.»

(στοιχεῖα ἀπὸ τὴν "Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ ἔθνους" Παπαρρηγοπούλου)

Μιχάλης Αντωνιάδης