Καλά τα προσκυνήματα αλλά σαν την ελεημοσύνη δεν είναι.
Ο Έλληνας Φωτιστής των Ρώσων Όσιος Μάξιμος ο Γραικός (1470-1556) παρέμεινε τα τελευταία πέντε έτη της ζωής του στην Λαύρα της Αγίας Τριάδος, που ίδρυσε ο Όσιος Σέργιος του Ραντονέζ.
Εκεί τον επισκέφθηκε ο Τσάρος Ιβάν ο Τρομερός, καθώς πήγαινε με την Τσαρίνα Αναστασία και τον μικρό Τσάρεβιτς Δημήτριο, σε προσκύνημα του Οσίου Κυρίλλου στο Μπελοζέρσκ.
Ο Όσιος Μάξιμος προσπάθησε, χωρίς τελικά να το πετύχει, με πολλή επιμονή και με κίνδυνο της ζωής του, να πείσει τον θρησκόληπτο Ηγεμόνα, αντί να κάνει προσκυνήματα, να βοηθήσει τις φτωχές γυναίκες και τα απροστάτευτα ορφανά, θύματα πολέμου για την απελευθέρωση του Καζάν από τους Τατάρους.
Τον υποδέχτηκε στο κελλί του με τα λόγια:
– Ευχαριστώ τον Μεγαλοδύναμο Θεό, Τσάρε Ιβάν, που μ’ αξίωσε να σε δω με τα ίδια μου τα μάτια πριν να έρθει η ώρα τους να κλείσουν. Ας σε συνοδεύει η Θεία Προστασία, μεγάλε Βασιλιά της Ορθοδοξίας! Κι αν σου είναι αρεστό, έχε και την δική μου ταπεινή ευλογία.
– Για τούτο με βλέπεις εδώ, Γέροντα, απάντησε ο Τσάρος. Επειδή θέλω να έχω την ευλογία σου. Κι εγώ και η Τσαρίνα κι ο μικρός Τσάρεβιτς, που δεν χρόνισε ακόμη.
Ήταν ένας από τους αγριότερους και πιο βάναυσους βασιλιάδες της Ρωσίας. Η συμπεριφορά του ήταν απρόβλεπτη. Καταλαμβανόταν από δολοφονική μανία και μετά από λίγο ζητούσε συγχώρεση απ’ τον Θεό, κλαίγοντας.
– Έμαθα, Τσάρε μου, πως σκέφτεσαι να κάνεις μεγάλο ταξίδι. Έτσι είναι όπως το λένε;
– Έτσι, απάντησε ο Ιβάν. Πηγαίνω στο Μπελοζέρσκ να προσκυνήσω τον Όσιο Κύριλλο. Τέτοιο είναι το τάμα μου.
– Όταν ήσουν, είπε τότε ο Όσιος, βαριά άρρωστος, προσευχήθηκα σε όλους τους Αγίους. Προσευχήθηκα ακόμη και στην Θαυματουργό Εικόνα της Παναγίας της Βατοπεδινής. Αλλά δεν πήγα στο Βατοπέδι! Από δω μέσα την παρακάλεσα, από το κελλί μου. Κι η Παναγία μ’ άκουσε…
Ο Τσάρος απόρησε. Δεν ήταν τόσο τα λόγια, όσο η φωνή του, που δεν του άρεσε. Παρατηρητικός ο Ιβάν, κατάλαβε ότι αυτά που άκουσε, έπρεπε να τα ξετυλίξει, να τα ψάξει και να βρει την έννοια τους. Τον ρώτησε:
– Και δεν είναι καλό που πάω να κάνω το τάμα μου;
– Δεν είναι καλό…, του δόθηκε δίχως δισταγμό η απάντηση.
Ο Ιβάν έπεσε σε πιο μεγάλη απορία.
– Μα πάω να προσκυνήσω τον Όσιο Κύριλλο στην ίδια την Μονή του!
– Τσάρε Ιβάν. Όταν έχεις να κάνεις ένα μεγάλο καλό και δεν το κάνεις, κι αντί για το μεγάλο καλό κάνεις άλλο, μικρότερο, τότε λογάριαζε πως δεν κάνεις καλό, παρά κακό!… Λογάριαζε ότι οφείλεις πέντε και δίνεις ένα. Μα τότε η οφειλή σου μένει!
– Και ποια είναι εκείνα που δεν δίνω; Ποιο είναι το μεγάλο καλό που δεν κάνω; –
– Οι προσευχές των λόγων είναι πάρα πολλές, μα πάνω απ’ όλες, Τσάρε Ιβάν, είναι η προσευχή των έργων. Ο Κύριος είπε: «Μη μου λέτε “Κύριε! Κύριε!” αλλά να πράττετε τα όσα σας λέω». Κι εσύ τώρα, αντί για έργα, πηγαίνεις να πεις λόγια. Να το κακό που κάνεις… Ο Ιβάν έμεινε σιωπηλός. Δεν σκεφτόταν τίποτε. Ένιωθε μόνο μέσα του μεγάλο θυμό για τα λόγια του Οσίου.
– Και τι μου λες να κάνω;… ρώτησε σε λίγο.
– Πήρες πέρσι το Καζάν από τους άπιστους και πολλοί γενναίοι Χριστιανοί πολεμιστές έπεσαν μπροστά στα κάστρα…
Άφησαν χήρες γυναίκες, παιδιά ορφανά, μάνες χαροκαμένες κι απροστάτευτες. Ε, αυτούς να σκεφτείς τώρα. Γύρισε πίσω στην Μόσχα και κάθισε να σκεφτείς πως θα ελαφρώσεις τον πόνο τους. Βάζοντας ο Όσιος την παλάμη στην καρδιά του, πρόσθεσε με ανείπωτη ικεσία ζωγραφισμένη στο πρόσωπο του:
– Κάνε όπως σου λέω, και θα προσεύχομαι για σένα νύχτα και μέρα, μέχρι τον θάνατο μου. Δείξε στους πάσχοντες την ευσπλαχνία σου. Καλύτερη προσευχή δεν υπάρχει!…
Και να είσαι βέβαιος, Τσάρε μου, ότι ο Κύριος θα την ακούσει μια τέτοια προσευχή, θα δοξάσει το όνομα σου στον αιώνα τον άπαντα!
– Γέροντα, είπε ο Ιβάν, μπορεί να γίνει και τούτο που λες εσύ κι εκείνο που λογαριάζω εγώ. Το ένα δεν εμποδίζει τ άλλο!
– Εμποδίζει!… φώναξε ο Όσιος με έξαψη. Εμποδίζει, Τσάρε, πάρα πολύ. Σε ικετεύω, άκουσε με. Δεν είναι μόνο που θα ανακουφίσεις τις χήρες και τους φτωχούς και τους άλλους πονεμένους. Ακόμη πιο σπουδαίο είναι το παράδειγμα! Όσα σου λέω εγώ τούτη την στιγμή, δεν τα λέω με την δική μου φτωχή Φώτιση. Άκουσε με καλά. Κάνε την αρχή, μάθε τους ανθρώπους, εσύ ο Τσάρος, ν’ αφήσουν τα λόγια και να δώσουν αξία στις πράξεις. Τούτο θέλει ο Κύριος, τίποτε άλλο. Και να την, Τσάρε Ιβάν, η στιγμή! Τώρα που δυνάμωσε το Βασίλειο σου κι έγινε ακατανίκητο, τώρα σήμανε η εποχή, επί της δικής σου Βασιλείας, να γίνει επιτέλους ο Χριστιανισμός, Θρησκεία των έργων.
– Κι αν συνεχίσω το ταξίδι, Γέροντα, όπως το ξεκίνησα;
– Αν το συνεχίσεις, θα κάνεις μεγάλο κακό! Και ανάλογος θα είναι ο πόνος που θα δοκιμάσεις… Αλλά και συ προσωπικά θα πάθεις μεγάλο κακό! Και μάλιστα πολύ σύντομα…
– Για ποιο κακό λες;… ρώτησε οργισμένος ο Τσάρος.
– Εκεί που πας, θα χάσεις τον Τσάρεβιτς…, απάντησε ο Όσιος έχοντας Θεία πληροφορία.
Ο Ιβάν έγινε κατακίτρινος! Φοβήθηκε τον προφητικό λόγο, μα δυνατότερη κι από τον φόβο ένιωθε μέσα του την οργή.
– Τι; Με φοβερίζεις;… φώναξε. Πώς τολμάς εσύ, ένας θνητός, να μου λες πράγματα που μόνο ο Θεός τ’ αποφασίζει; Πάρε πίσω όσα είπες για τον Τσάρεβιτς.
Στα μάτια του ο Όσιος, είδε τον τρόμο για την επαλήθευση της προφητείας. Μέσα στον τρόμο του Τσάρου θαμπόφεγγε η μοναδική ελπίδα.
– Βοήθα, Χριστέ μου!… έκανε τον Σταυρό του.
Και πλησιάζοντας τον Ιβάν, τον κοίταξε βαθιά στα μάτια:
– Τσάρε Ιβάν…, του είπε. Αν δεν ακούσεις τα λόγια μου, το παιδί θα το χάσεις! Έξαλλος ο Ιβάν μούγκρισε σαν θηρίο, χτύπησε κάτω με φοβερή δύναμη το πόδι του και όρμησε στην πόρτα.
Το ταξίδι πραγματοποιήθηκε. Ο Τσάρος περιφρόνησε την έκκληση φιλανθρωπίας του Οσίου, η οποία θα ήταν αφορμή για μια γενικότερη αλλαγή νοοτροπίας σε πολλούς θρησκόληπτους. Σύμφωνα όμως με την πρόρρηση, ο Τσάρεβιτς Δημήτριος, πρωτότοκος γιός του Ιβάν του Τρομερού, δεν άντεξε τις κακουχίες του ταξιδιού και πέθανε στον δρόμο.
Μιχάλης Αντωνιάδης
.png "English"){kind=small}
